با فروکش کردن سیلاب در اکثر نقاط استان و شروع بازسازی و بازتوانی، وقت آن رسیده که به آسیب‌شناسی اقداماتی که در این ایام توسط دستگاه‌ها و مسئولان مرتبط انجام شد، پرداخته شود. در این مطلب، «محمدرسول جهانشاهی»، سخنگو و مدیر ارتباطات سازمان‌ آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری کرمان، به تشریح برخی از این آسیب‌ها پرداخته است.

استان کرمان ازجمله مناطقی در کشور است که به واسطه‌ی شرایط جغرافیایی، هر از گاهی حوادث طبیعی بزرگی در آن رخ می‌دهد که سیل و زلزله از مهم‌ترین آن‌هاست. علاوه بر این، استان کرمان شاهد اتفاقاتی است که منجر به بحران یا شبه بحران می‌شود و گاهی مردم و بسیاری از مسئولان را تا مدت‌ها درگیر خود می‌کند؛ وقوع سیلاب‌های اخیر در استان، نمونه‌ی این بحران‌هاست و متاسفانه چندی پیش، شاهد جان باختن پنج نفر از هم‌استانی‌های عزیزمان در شهرستان بافت و آسیب‌های گسترده در دیگر نقاط استان بر اثر این حادثه بودیم. سیلاب‌های اردیبهشت‌ماه امسال نیز در بخش گلبافت منجر به جان باختن شش نفر از پرسنل خدوم اداره‌ی برق این شهرستان شد که برای تعویض تیرهای برق آسیب‌دیده‌ی ناشی از سیل به مناطق سیل‌زده اعزام شده بودند. وقوع این حوادث در استان کرمان، اندوه و افسوس مردم استان و کشور را در پی داشت و بسیاری از مسئولان برای مدیریت و حل بحران دست به کار شدند. «بحران» و راه‌های برون‌رفت از آن، نه‌تنها در استان و کشور ما، که در بسیاری از کشورهای دیگر نیز یک دغدغه و اصل مهم است؛ در واقع هیچ کشوری نمی‌تواند مدعی شود که به‌سادگی می‌تواند از بحران عبور کند، اما میزان آمادگی و قدرت کشورها در مقابله با بحران، متفاوت است. بحران، بخشی از ذات طبیعت است و وقوع آن چیز عجیبی نیست، اما عدم آمادگی ما و فراهم نکردن زیرساخت‌های لازم، عجیب است. به گواه آمار، از حدود ۴۰ بحران طبیعی شناخته‌شده در دنیا، بیش از ۳۰ مورد آنها سابقه‌ی وقوع در ایران داشته و استان کرمان نیز از بحرانی‌ترین استان‌های کشور است. به این ترتیب، استان کرمان جزو مناطق حادثه‌خیز است و آمادگی برای مقابله با بحران از ضرورت‌ها و اولویت‌های مدیریتی در این استان محسوب می‌شود.
در سیلاب‌های اخیر، پیش‌بینی و هشدار به‌موقع، سبب کاهش خسارات و تلفات انسانی در مقایسه با وسعت سیل شد، اما مسئله بر سر اقداماتی است که شاید اگر زودتر انجام می‌شد، چه‌بسا اصلاً سیلی رخ نمی‌داد. علاوه بر این، با انجام مانورها و اتخاذ تمهیداتی، می‌توانستیم سرعت امدادرسانی پس از وقوع بحران را بالا ببریم. در استانی مانند کرمان باید آمادگی لازم برای برخورد با حوادث بزرگ وجود داشته باشد و گفتن عباراتی از قبیل «نمی‌دانستیم، اطلاع نداشتیم، فکر نمی‌کردیم چنین شود، غافلگیر شدیم و…» نمی‌تواند چاره‌ساز باشد. البته واضح است که در زمان وقوع بحران، عیب‌یابی و بررسی دلایل بروز خسارت سنگین، کار منصفانه‌ای نیست؛ چراکه در این شرایط، امدادرسانی و به‌ویژه ارسال تجهیزات و دست‌گیری از هم‌وطنان، باید اولویت نخست باشد. در حال حاضر که اوضاع مناطق سیل‌زده بهتر شده، می‌توان اقدام به آسیب‌شناسی کرد. افراد دارای مسئولیت در حوزه‌ی بحران باید بدانند که بحران خبر نمی‌کند، در مورد بسیاری از بحران‌ها مانند زلزله تقریباً هیچ پیش‌بینی وجود ندارد، در مورد سیل نیز تنها از چند روز قبل می‌توان مواردی را پیش‌بینی کرد که آن هم کاملاً دقیق نیست. در این میان، تنها حفظ آمادگی می‌تواند کارگشا باشد؛ در این راستا، برنامه‌ریزی‌ها باید پیش از وقوع بحران و در جلسات بعضاً طولانی و وقت‌گیر انجام شده و خروجی داشته باشد. در این جلسات باید مسئولیت‌ها و مسئولان مربوطه مشخص شده و تقسیم کارها با توجه به توانایی، تخصص و تجربه‌ی افراد انجام شود و افراد مسئول نیز نسبت به انتخاب تیم‌های عملیاتی خود اقدام کنند. استفاده از افراد بی‌تخصص و کم‌تجربه در زمان بحران باعث افزایش مشکلات شده و چه‌بسا تصمیمات نادرست باعث تشدید بحران شود.
به‌طور قطع همه‌ی کشورها در مدیریت بحران، ضعف‌هایی دارند، اما میزان ناهماهنگی‌ها متفاوت است و درایت و دوراندیشی مدیران و به‌کارگیری نیروهای مستعد در آن دخیل است. حتی آن دسته از کشورهایی که مدعی تاب‌آوری بالا در بحران‌ها هستند، در مقابل حوادث شدید مانند سونامی یا آتش‌سوزی‌های گسترده‌ی جنگل‌ها با مشکلاتی مواجه می‌شوند. اما با استفاده‌ی بهینه از تجربیات به دست‌آمده، می‌توانیم مدیریت صحیح‌تری در بحران‌های آتی داشته باشیم. برای مثال، در برخی کشورهای پیشرفته، تجهیزات و لوازمی شامل موتور برق، بیل و کلنگ، لباس‌های عملیاتی، نقشه‌های دقیق، مسیل‌ها، کانال‌های شهر و صدها قطعه‌ی دیگر که فقط برای مواقع بحران کاربرد دارند، در سوله‌های مخصوصی نگهداری می‌شوند.
در بعضی از کشورها حتی برای نیروهای مردمی هم تجهیزاتی متناسب با زمان بحران آماده شده تا از پتانسیل نیروهای داوطلب نیز استفاده شود. در حال حاضر، تقریباً تمام شهرها در کشور ما مدعی هستند که نیروهای مردمی و داوطلب زیادی را برای مواقع بحران آموزش داده و وقوع حوادث مشابه در آینده، آمادگی کافی داریم.