تراژدی تکراری؛ از آب‌حیات تا لنگرود
واقعه غم‌انگیز و هولناک آتش‌سوزی کمپ لنگرود مانند هر آسیب و معضل اجتماعی دیگر، تلنگری برای جامعه، شهروندان مسئولیت‌پذیر، متخصصان و مسئولین امر بود و نیز یادآوری رنجی که سال‌ها افراد مبـتلا به اختلال سوءمصرف مواد به آن دچار بوده و به دلیل نبود شرایط حداقلی مراکز درمانی مناسب برای آن گروه از افراد که به دنبال درمان و رهایی از وابستگی به مواد می‌باشند، امکان بازگشت برای آنان وجود نداشته است.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، متن استاندارد در مورد علائم و ویژگی‌های تشخیصی هر اختلال روانی شناخته شده اعم از اعتیاد است. اختلال مصرف مواد (SUD)، وضـعیت پـزشکی اسـت کـه در آن استفاده از یک یا چند ماده، منجر به اختلال بالینی می‌شود. تشخیص این اختلالات با مجموعه‌ای از علائم ذهنی، جسمی و رفتاری انجام می‌شود که شامل این موارد است: مشکلات مربوط به از دست دادن کنترل بدن، احساس فشار در زندگی فردی، استفاده زیاد و خطرناک از ماده‌ای مشخص و تحمل بسیار کم در برابر مشکلات و ناملایمات مختلف زندگی.
شایان ذکر است داروها یا موادی که فرد با استفاده از آن‌ها می‌تواند دچار اختلال مصرف مواد شود شامل: الکل، محـرک‌ها، کـانابیس، هالـوسیژن‌‌هـا، مـواد مخدر، تـوتـون، تـنباکو، آرام‌بخش‌ها، خواب‌آورها و داروهای ضددرد می‌باشند که هر یک علائم ترک مختص به خود را داشته و از طرفی دلایل زیر‌بنایی روی آوردن به مصرف مواد، بسیار متفاوت و پیچیده می‌باشد. اختلالات مربوط به مواد در دو حوزه مشخص می‌گردد که شامل اختلالات مصرف مواد و اختلالات ناشی از مواد می‌باشد، در واقع فرد مبتلا به سوءمصرف همواره حامل بسیاری از مشـکلات روانـی دیـگر بعلاوه کمبودهای اجتمـاعی، کمبـود‌هـای خـانوادگی، اختلالات خواب و خوراک و مشکلات جسمانی می‌باشد که در هنگام اقدام به ترک مواد بایستی تمامی شرایط را به صورت یک مجموعه در نظر گرفت و موقعیت درمانی مناسب برای بازگشت فرد به چرخه اجتماع فراهم گردد، حال آن‌که روند سخت و چالش‌برانگیز درمانی در ایران با وقایع ناخوشایندی از زندان آب‌حیات در رودبار جنوب و ماجرای تلخ ابتلای زندانیان به اچ آی وی آغاز و نیز اخبار هر روزه برخورد غیرانسانی اعم از: شکنجه و ضرب و شتم با افراد بیمار در کمپ‌های ترک اعتیاد و… تا اتفاق اخیـر در «کمپ گام اول رهـایی لنگرود» کـه بــه گواه شـاهـدان و درمان‌جویان این کمپ، قبل از این رخداد نیز شرایط بسیار اسفناکی داشته است، منجر به احساس ترس و عدم انگیزه افراد مبتلا جهت اقدام به ترک می‌گردد. حال آن‌که روند اصولی ترک مواد مخدر، فرایندی چندبعدی و تیمی بوده، به صورتی‌که ابتدا بایستی با آسیب‌شناسی، علل گرایش فرد به مواد بررسی و از طرفی زمینه ایجاد اختلال تشخیص داده شود. همچنین باید بافت خانوادگی و محیطی فرد، مشکلات جسمی و روحی ناشی از مواد شناسایی و زمینه، انگیزه و اراده لازم را برای فرد بیمار فراهم نمود و پس از آن به ادامه روند روان‌درمانی و مراقبتی خاص بعلاوه سم‌زدایی فیزیکی پرداخت و پس از آن با مداخلات محیطی، شرایط خانوادگی و شغلی فرد را به گونه‌ای تأمین نمود که امکان تحریک مجدد برای فرد کاهش یابد. گاهی در پاره‌ای موارد با توجه به شدت اختلال و شرایط خاص یک فرد، امکان ترک قطعی وجود ندارد و درمان به صورت توانبخشی و جایگزینی ماده پرخطر با ماده کم‌خطرتر صورت می‌پذیرد، در نتیجه این فرایند بایستی با کمک مجموعه‌ای از افراد اعم از: روانشناس، تیم پزشکی و مددکار اجتماعی و در محیط فیزیکی استاندارد که فاقد عوامل خطرساز بوده و همچنین دسترسی فرد به تغذیه، داروی مناسب و خدمات پزشکی فراهم باشد، به سمت سلامتی سوق داده شود.
لذا آن‌چـه از نـحـوه بـرخـورد بـا این اختـلال برداشت می‌شود فرایند پیشگیری، توانبخشی و درمان اختلال سوءمصرف مواد در ایران کاملاً به صورت غیرتخصصی و غیر‌علمی دنبال شده و ماحصل آن انفجار پیش‌رونده انواع اعتیاد و پیشروی آن در شدت اختلال و همچنین کاهش سن مصرف می‌باشد.